sábado, 12 de julho de 2014


In colonias brasilienses, vel sodomitas a Lusitanis missos in Brasiliam


Descende cœlo turbine flammeo
Armatus iras, Angele, vindices,
        Libidinum jam notus ultor
        Exitio Sodomæ impudicæ.

En rursus armis quod pereat tuis
Lustrum Gomorrhæ suscitat semulum
        Syrum propago, et exsecrandæ
        Spurcitiæ renovat palæstram.

Pars ista mundi, quam sibi propriam
Sedem dicavit mollis amœnitas
        Luxusque, sub fœdis colonis
        Servitium tolerat pudendum.

Abominandis arsit amoribus
Strigosus æstu, pauperie et fame,
        Glandis vorator, virulentum
        E raphanis redolens odorem.

Quem, rere, ponet nequitiæ modum
Frenis libido libera? et insolens
        Humanioris ferre victus
        Illecebras meliore cœlo?

O Christiani infamia nominis!
O fœda labes et nota temporum!
        O turpium turpisque causa, et
        Exitus, et pretium laborum!

Ignota rostris verrimus æquora,
Gentes quietas sollicitavimus
        Terrore belli, orbisque pacem
        Miscuimus misero tumultu.

Per ferrum et ignes et mare naufragum
Secreta rerum claustra refregimus,
        Ne deesset impuris cinædis
        Prostibulum Veneris nefandæ.

Gens illa nullos mitis in hospites,
Et ora victu assueta nefario,
        Portenta conspexit Cyclopum
        Sanguinea dape fœdiora.

Nunc Scylla sævos exsere nunc canes,
Nunc nunc Charybdis vórtice spumeo
        Convolve fluctus, et carinas
        Flagitiis gravidas resorbe.

Aut hisce tellus in patulos specus,
Ætherve flammis perde sequacibus
        Turpes colonos, Christianæ
        Dedecus opprobriumque terræ.



Contra as colônias brasileiras ou sodomitas 


Baixa do céu em rubro turbilhão 
Armado, ó Anjo, de ira vingadora, 
Punidor já conhecido da luxúria 
Na assolação da impúdica Sodoma. 

Eis que de novo (pereça ele sob tuas armas!) 
A linhagem dos Sírios ergue um alcouce 
Que Gomorra arremeda, 
E renova a academia da abominável sujeira. 

Essa parte do mundo, que a mole deleitação 
E luxúria destinaram como sua própria morada, 
Sob infames colonos suporta 
Vergonhosa servidão. 

Esmirrado co’ a canícula, a pobreza e a fome 
Abrasou‐se em amores abomináveis 
O comilão de glande, que fede ao peçonhento 
Bodum dos rábãos. 

Cuidas que porá algum freio ao desbragamento 
A sensualidade livre e solta? E nada afeita 
A sentir os amavios de uma vida mais civilizada 
Sob um céu melhor? 

Ó vergonha do nome cristão! 
Ó indigno labéu e mancha do nosso tempo! 
Ó infame causa das infâmias,  
Das canseiras prêmio e fruto infame! 

Co’ as proas singramos mares ignotos, 
Inquietamos tranquilos povos co’ o terror da guerra  
E com triste alvoroço 
Perturbamos a paz do mundo. 

Cruzando as águas procelosas, a ferro e fogo 
Quebrantamos os secretos ferrolhos da Natura, 
Para que aos impuros sodomitas não faltasse 
Um bordel de amor nefando. 

Aquele povo nada afável co’ os forasteiros 
E aquelas bocas costumadas a mantença abominável, 
Contemplou monstruosidades mais asquerosas 
Que os sanguinosos manjares dos Ciclopes. 

Agora, ó Cila, mostra agora os ferozes cães, 
Agora, Caríbdis, faz girar as vagas  
Em remoinhos de espuma, e traga as naus 
Pejadas de ignomínia. 

Ou abre‐te em largas fendas, ó terra, 
Ou, ó ar, reduz a cinza com incessantes chamas 
Os infames colonos, desdouro e opróbrio 
Da cristandade. 


Tradução do Prof. Doutor António Guimarães Pinto, da Universidade Federal do Amazonas, em "O Brasil do século XVI na poesia novilatina do escocês George Buchanan" na Revista Ágora. Estudos Clássicos em Debate 14 (2012) 243‐284 — ISSN: 0874‐5498, da Universidade de Aveiro.  

sexta-feira, 11 de julho de 2014



BRASILIA

George Buchanan (1506 - 1582)

Africa deseritur, miles mendicat egenus,
Vi sine tuta fugax oppida Maurus habet.
Accipit obscœnos Brasilia fusca colonos,
Quique prius pueros foderat, arva fodit,
Qui sua militibus tollit, dat rura cinædis,
Jure sub adverso nil bene Marte gerit.




                       Brasil 

Abandona‐se a África, o soldado na penúria pede esmola e 
sem esforço o poltrão Mouro se apossa dos castelos. 
O trigueiro Brasil recebe impudicos colonos, e quem antes 
encabara mocinhos, campos cava. 
Quem aos soldados tira as suas, terras dá aos fanchonos: 
contrariando o que é justo, não é bem sucedido na guerra. 



Tradução do Prof. Doutor António Guimarães Pinto, da Universidade Federal do Amazonas, em "O Brasil do século XVI na poesia novilatina do escocês George Buchanan" na Revista Ágora. Estudos Clássicos em Debate 14 (2012) 243‐284 — ISSN: 0874‐5498, da Universidade de Aveiro.  

sábado, 10 de maio de 2014

Benjamin Franklin, Advice to a Young Man on the Choice of a Mistress (1745)




Benjamin Franklin, Advice to a Young Man on the Choice of a Mistress (1745)
 
June 25, 1745

My dear Friend,

I know of no Medicine fit to diminish the violent natural Inclinations you mention; and if I did, I think I should not communicate it to you. Marriage is the proper Remedy. It is the most natural State of Man, and therefore the State in which you are most likely to find solid Happiness. Your Reasons against entering into it at present, appear to me not well-founded. The circumstantial Advantages you have in View by postponing it, are not only uncertain, but they are small in comparison with that of the Thing itself, the being married and settled. It is the Man and Woman united that make the compleet human Being. Separate, she wants his Force of Body and Strength of Reason; he, her Softness, Sensibility and acute Discernment. Together they are more likely to succeed in the World. A single Man has not nearly the Value he would have in that State of Union. He is an incomplete Animal. He resembles the odd Half of a Pair of Scissors. If you get a prudent healthy Wife, your Industry in your Profession, with her good Economy, will be a Fortune sufficient.

But if you will not take this Counsel, and persist in thinking a Commerce with the Sex inevitable, then I repeat my former Advice, that in all your Amours you should prefer old Women to young ones. You call this a Paradox, and demand my Reasons. They are these:

i. Because as they have more Knowledge of the World and their Minds are better stor'd with Observations, their Conversation is more improving and more lastingly agreeable.

2. Because when Women cease to be handsome, they study to be good. To maintain their Influence over Men, they supply the Diminution of Beauty by an Augmentation of Utility. They learn to do a 1000 Services small and great, and are the most tender and useful of all Friends when you are sick. Thus they continue amiable. And hence there is hardly such a thing to be found as an old Woman who is not a good Woman.

3. Because there is no hazard of Children, which irregularly produc'd may be attended with much Inconvenience.

4. Because thro' more Experience, they are more prudent and discreet in conducting an Intrigue to prevent Suspicion. The Commerce with them is therefore safer with regard to your Reputation. And with regard to theirs, if the Affair should happen to be known, considerate People might be rather inclin'd to excuse an old Woman who would kindly take care of a young Man, form his Manners by her good Counsels, and prevent his ruining his Health and Fortune among mercenary Prostitutes.

5. Because in every Animal that walks upright, the Deficiency of the Fluids that fill the Muscles appears first in the highest Part: The Face first grows lank and wrinkled; then the Neck; then the Breast and Arms; the lower Parts continuing to the last as plump as ever: So that covering all above with a Basket, and regarding only what is below the Girdle, it is impossible of two Women to know an old from a young one. And as in the dark all Cats are grey, the Pleasure of corporal Enjoyment with an old Woman is at least equal, and frequently superior, every Knack being by Practice capable of Improvement.

6. Because the Sin is less. The debauching a Virgin may be her Ruin, and make her for Life unhappy.

7. Because the Compunction is less. The having made a young Girl miserable may give you frequent bitter Reflections; none of which can attend the making an old Woman happy.

8thly and Lastly They are so grateful!!


Thus much for my Paradox. But still I advise you to marry directly; being sincerely
 Your affectionate Friend.

domingo, 6 de abril de 2014

Breve história da burguesia, de Hans-Magnus Enzensberger



Hans Magnus Enzensberger 

Kurze
Geschichte der Bourgeoisie 



Dies war der Augenblick, da wir,
ohne es zu bemerken, fünf Minuten lang
unermesslich reich waren, großzügig
und elektrisch gekühlt im Juli,
oder für den Fall, dass es November war,
loderte das eingeflogene finnische Holz
in den Renaissancekaminen. Komisch,
alles war da, flog sich ein,
gewissermaßen von selber. Elegant
waren wir, niemand konnte uns leiden.
Wir warfen um uns mit Solokonzerten,
Chips, Orchideen in Cellophan. Wolken,
die Ich sagten. Einmalig!

Überallhin Linienflüge. Selbst unsre Seufzer
gingen auf Scheckkarte. Wie die Rohrspatzen
schimpften wir durcheinander. Jedermann
hatte sein eigenes Unglück unter dem Sitz,
griffbereit. Eigentlich schade drum.
Es war so praktisch. Das Wasser
floss aus den Wasserhähnen wie nichts.
Wisst ihr noch? Einfach betäubt
von unsern winzigen Gefühlen,
aßen wir wenig. Hätten wir nur geahnt,
dass das alles vorbei sein würde
in fünf Minuten, das Roastbeef Wellington
hätte uns anders, ganz anders geschmeckt.



Short History of the Bourgeoisie

This was the moment when, for five minutes, 
without noticing it, 
we were immeasurably rich, generous 
and electric, cooled in July, 
or if it were November, 
wood flown in from Finland glowed 
in our Renaissance fireplaces. Funny, 
everything was there, was flying in, 
in a way, by itself. How elegant 
we were, no one could bear us.
We threw our money about on solo-concerts, 
chips, orchids in cellophane. Clouds 
wrote our names. Exquisite.

Scheduled flights in all directions. Even our sighs 
were on credit. Like fishwives 
we scolded each other. Everyone 
had his own misfortune under his seat, 
close at hand. That was a shame, really.
It was so practical. Water 
flowed from the taps like nothing on earth.
Do you remember? Overcome 
by our tiny emotions, 
we ate little. If we had only known 
that it would all be over 
in five minutes, the Beef Wellington 
would have tasted quite, quite different.


Hans Magnus Enzensberger 
Translated by Alasdair King (1990)




sábado, 5 de abril de 2014

António de Gouveia (1510 ? - 1566)




DE ASELLO


Ad cenam sponsus ueterem inuitauit Asellum,
              Cui nullus toto corpore sanguis erat.
Hic grandem pro se natum delegat, opusque
              Quid factu et quali cum ratione docet.
Aulam ipsam quadam 
cum maiestate subintra:
              Saepe recusato membra repone loco.
Si comedant, saltent, cantent, haec onmia, Nate,
              Fac, u
honestatis non uideare rudis.
Cui Natus, futuant si forte, quid? id mihi manda.
              Atque istic subito, dixit Asellus, ero.




O ASNO

Um noivo convidou para o banquete um asno velho.
              Que já não tinha um pingo de vigor em todo o corpo.
Este envia em seu lugar um filho crescido, e ensina
              O que ele deve fazer e de que modo:
“Entra no palácio com certa majestade:
              Retira as patas dos lugares proibidos.
Caso eles comam, dancem, cantem, faz tudo isso, filho,
              Para não pareceres de comportamento grosseiro.”
O filho perguntou ao velho: “Caso eles fodam, que faço?” “Avisa-me disso
              E num instante”, disse o asno, “estarei lá”.


António de Gouveia

Tradução de Ricardo da Cunha Lima, na Tese de Doutoramento apresentada na Universidade de São Paulo, Agosto de 2007, A presença clássica na poesia neolatina do humanista português António de Gouveia, online aqui.

terça-feira, 1 de abril de 2014

Arte Poética, de Horácio




EPISTOLARUM - Liber alter
 I

Agricolae prisci, fortes paruoque beati,
condita post frumenta leuantes tempore festo               
corpus et ipsum animum spe finis dura ferentem,
cum sociis operum pueris et coniuge fida
Tellurem porco, Siluanum lacte piabant,
floribus et uino Genium memorem breuis aeui.
Fescennina per hunc inuenta licentia morem               
uersibus alternis opprobria rustica fudit,
libertasque recurrentis accepta per annos
lusit amabiliter, donec iam saeuos apertam
in rabiem coepit uerti iocus et per honestas
ire domos impune minax. Doluere cruento               
dente lacessiti, fuit intactis quoque cura
condicione super communi; quin etiam lex
poenaque lata, malo quae nollet carmine quemquam
describi; uertere modum, formidine fustis
ad bene dicendum delectandumque redacti.               
Graecia capta ferum uictorem cepit et artes
intulit agresti Latio; sic horridus ille
defluxit numerus Saturnius, et graue uirus
munditiae pepulere; sed in longum tamen aeuum
manserunt hodieque manent uestigia ruris.               
 Serus enim Graecis admouit acumina chartis
et post Punica bella quietus quaerere coepit,
quid Sophocles et Thespis et Aeschylos utile ferrent.
Temptauit quoque rem si digne uertere posset,
et placuit sibi, natura sublimis et acer;           
nam spirat tragicum satis et feliciter audet,
sed turpem putat inscite metuitque lituram.


Os antigos lavradores, rijos e contentes com pouco, depois de armazenarem os cereais, nos dias de festa aliviavam o cansaço do corpo e mesmo o espírito que se aguentara na esperança de ver um fim a tanto esforço, e era então, com os companheiros de trabalho, com os filhos moços e esposa fiel, que à deusa Terra, um porco sacrificavam, ofereciam a Silvano, leite, e flores e vinho ao Génio que esta consciente da brevidade da vida. Por meio desta cerimónia é que foi inventada a licenciosa poesia Fescenina, que espalha, em versos alternados, sarcasmos rústicos, e essa liberdade que se repetia foi bem aceite durante anos, pois brincava com simpatia, até que, já aberta ao rancor, principiou a transformar-se com remoques cruéis e, ameaçadora, foi passear-se impunemente por famílias honestas. Feridos pelo seu dente sanguinário, queixaram-se os atingidos, e mesmo os que o não tinham sido também se sentiram tocados pela preocupação geral, e daí aparecerem uma lei e um castigo, que não permitia que alguém fosse molestado por versos maldosos. Mudaram os poetas de maneiras, com medo das pauladas, e tiveram de recuar, escrevendo bem e dando prazer. Conquistada a Grécia, conquistou esta o seu feroz vencedor e levou as artes para o grosseiro Lácio. Assim se escoou aquele horrível verso satúrnio (*) e a limpeza varreu a pesada infecção, mas por muito tempo ali ficaram e ainda hoje existem vestígios da rusticidade. Já tarde, depois das guerras com os Cartagineses é que começou a ter tempo e a ver já tranquilo, o que Sófocles, Téspis e Esquilo lhe podiam oferecer de útil. Também tentou ver se conseguia decentemente adaptá-los, o que lhe agradou, sendo, por natureza, de alta craveira e vigoroso. Tem de facto inspiração trágica e atreve-se com habilidade, mas sem jeito, e julga vergonhosa qualquer emenda e dela tem medo.

(*) É um metro primitivo de que se serviu Lívio Andronico para traduzir Homero, e que pode ser apreciado na citada obra de Warmington, vol. II, pp. 1-43.


De Horácio, Arte Poética, Introdução, tradução e comentário de R.M. Rosado Fernandes, 4.ª Edição revista e aumentada, Fundação Calouste Gulbenkian, 2012, ISBN 978-972-31-1444-7

sexta-feira, 14 de março de 2014

Sátiras, de Juvenal



                                SATURA VI


porticibusne tibi monstratur femina uoto               60
digna tuo? cuneis an habent spectacula totis
quod securus ames quodque inde excerpere possis?
chironomon Ledam molli saltante Bathyllo
Tuccia uesicae non imperat, Apula gannit,
[sicut in amplexu, subito et miserabile longum.]               65
attendit Thymele: Thymele tunc rustica discit.
ast aliae, quotiens aulaea recondita cessant,
et uacuo clusoque sonant fora sola theatro,
atque a plebeis longe Megalesia, tristes
personam thyrsumque tenent et subligar Acci.               70
Vrbicus exodio risum mouet Atellanae
gestibus Autonoes, hunc diligit Aelia pauper.
soluitur his magno comoedi fibula, sunt quae
Chrysogonum cantare uetent, Hispulla tragoedo
gaudet: an expectas ut Quintilianus ametur?               75
accipis uxorem de qua citharoedus Echion
aut Glaphyrus fiat pater Ambrosiusque choraules.
longa per angustos figamus pulpita uicos,
ornentur postes et grandi ianua lauro,
ut testudineo tibi, Lentule, conopeo               80
nobilis Euryalum murmillonem exprimat infans.
nupta senatori comitata est Eppia ludum
ad Pharon et Nilum famosaque moenia Lagi
prodigia et mores urbis damnante Canopo.
inmemor illa domus et coniugis atque sororis               85
nil patriae indulsit, plorantisque improba natos
utque magis stupeas ludos Paridemque reliquit.
sed quamquam in magnis opibus plumaque paterna
et segmentatis dormisset paruula cunis,
contempsit pelagus; famam contempserat olim,               90
cuius apud molles minima est iactura cathedras.
Tyrrhenos igitur fluctus lateque sonantem
pertulit Ionium constanti pectore, quamuis
mutandum totiens esset mare. iusta pericli
si ratio est et honesta, timent pauidoque gelantur               95
pectore nec tremulis possunt insistere plantis:
fortem animum praestant rebus quas turpiter audent.
si iubeat coniunx, durum est conscendere nauem,
tunc sentina grauis, tunc summus uertitur aer:
quae moechum sequitur, stomacho ualet. illa maritum               100
conuomit, haec inter nautas et prandet et errat
per puppem et duros gaudet tractare rudentis.
qua tamen exarsit forma, qua capta iuuenta
Eppia? quid uidit propter quod ludia dici
sustinuit? nam Sergiolus iam radere guttur               105
coeperat et secto requiem sperare lacerto;
praeterea multa in facie deformia, sicut
attritus galea mediisque in naribus ingens
gibbus et acre malum semper stillantis ocelli.
sed gladiator erat. facit hoc illos Hyacinthos;               110
hoc pueris patriaeque, hoc praetulit illa sorori
atque uiro. ferrum est quod amant. hic Sergius idem
accepta rude coepisset Veiiento uideri.
     quid priuata domus, quid fecerit Eppia, curas?
respice riuales diuorum, Claudius audi               115
quae tulerit. dormire uirum cum senserat uxor,
sumere nocturnos meretrix Augusta cucullos               118
ausa Palatino et tegetem praeferre cubili               117
linquebat comite ancilla non amplius una.               119
sed nigrum flauo crinem abscondente galero
intrauit calidum ueteri centone lupanar
et cellam uacuam atque suam; tunc nuda papillis
prostitit auratis titulum mentita Lyciscae
ostenditque tuum, generose Britannice, uentrem.
excepit blanda intrantis atque aera poposcit.               125
[continueque iacens cunctorum absorbuit ictus.]
mox lenone suas iam dimittente puellas
tristis abit, et quod potuit tamen ultima cellam
clausit, adhuc ardens rigidae tentigine uoluae,
et lassata uiris necdum satiata recessit,               130
obscurisque genis turpis fumoque lucernae






                                           II— Sátira VI
Contra as mulheres (dirigida a um amigo que pretende casar) 

                                        1 - Vv. 60—132

Esperas tu vislumbrar pelos pórticos alguma mulher
digna de ti? Em todas as bancadas dos teatros
haverá alguma que sem receio possas amar, possas escolher?
Quando o lascivo Bátilo dança o papel de Leda,
Túria não aguenta a cona; Ápula põe-se a ganir longamente
como se estivera no momento do orgasmo;
Tímele olha atentamente: a inexperiente Tímele está aprendendo!
Outras mulheres há que, arrecadados e inactivos os cenários, 
quando, vazio e fechado o teatro, apenas funciona o foro,
quando, após os jogos plebeus, ainda estão longe os Megalésios, 
tomam melancolicamente nas mãos a máscara, o tirso e os calções de Acio [1]
Úrbico, numa farsa, provoca o riso ao fazer o papel
de uma Autónoe de Atelana. Élia deseja-o, mas é pobre.
Para soltar o cinto de castidade a um actor é preciso dinheiro! 
Algumas deixam Crisógono incapaz de cantar. Hispula diverte-se 
com um trágico. Ou julgas que elas amariam um Quintiliano?
Vais-te casar com alguma que filhos gerará
ao citarista Equíon, a Gláfiro, ou a Ambrósio, o flautista!
Ergamos vastos estrados pelas estreitas vielas,
ornamentemos de grandes ramos de louro os batentes das portas [2]
para que, ó Lêntulo, sob o véu do berço incrustado, tenhas um nobre filho
que é, sem tirar nem pôr, a cara de Euríalo, ou dum gladiador! 
Mulher dum senador, Épia acompanhou uma escola de gladiadores
até Faros, junto ao Nilo e às famosas muralhas de Lago.
Até Canopo verberaria os tremendos costumes de Roma!
Épia esqueceu-se da casa, do marido, da irmã,
não quis saber da pátria, nem, miserável!, dos seus chorosos filhos,
e, mais digno de espanto, abandonou o circo e também Páris [3] 
Conquanto no meio de grande riqueza paterna, em leito de plumas,
em berço ornado a ouro dormisse quando criança,
desprezou os perigos do mar; já antes desprezara a honra,
coisa fâcil de perder para estas damas da alta roda!
Arrostou assim com as ondas do Tirreno, sempre de ânimo firme,
e com o mar Jónio que ressoa ao longe, apesar
de ter de atravessar todos estes mares. Se a causa do perigo
é justa e honesta, têm medo, sentem o peito
gelado, e não se sustentam sobre os trémulos pés;
mas se cometer alguma vileza não lhes falece a coragem.
Por ordem do marido é horrivel ter de entrar num navio:
é penoso o cheiro da retrete, o ar parece girar-lhes à volta.
Mas a que vai atrás do amante nunca enjoa. Aquela vomita
sobre o marido, esta come com os marujos, vagueia
pelo barco, acha graça a puxar os rudes cabos.
Que beleza foi essa que excitou Épia? Que moço
a deixou encantada? 0 que viu ela, que não se opõe a que lhe chamem
“a gladiadora”? Sergíolo, em verdade, começara já a barbear-se [4]
e as cicatrizes dos braços prenunciavam-lhe a reforma.
O rosto tinha cheio de mazelas, uma bossa enorme,
calejada pelo elmo, no meio do nariz, nos olhos
continuamente um ácido corrimento.
Mas era gladiador! Isto transforma tal homem em Adónis,
isto o faz mais precioso aos olhos de Épia que filhos, pátria, irmã
ou que marido. É o ferro que elas amam! Tivesse Sérgio
já recebido a espada de pau [6], logo pareceria um Veientão! [6]
Eis a história de Épia, uma mulher como há muitas. Admiras-te?
Atenta nas rivais dos deuses, ouve as desgraças de Cláudio [7].
Quando Messalina via o imperador dormindo,
ousando preferir ao palácio o prostíbulo
— imperial prostituta! —, envolvia-se numa capa noctuma
e saía acompanhada de uma única escrava.
Escondia os negros cabelos sob uma peruca loura
e entrava no calor dum lupanar de cortinas já velhas
para um quarto vazio reservado para ela. Nua,
o peito rodeado por uma corrente de ouro, prostitui-se
sob o nome fingido de Lícisca [8], e exibe
o ventre que pariu o nobre Britânico.
Recebe com carícias o cliente, exige o seu salário.
E quando o patrão fecha a casa e manda embora as putas,
ela parte triste, o mais que pode fazer é ser a última
a fechar o cubículo, sentindo ainda a cona a arder
tensa de excitação. Retira-se cansada de homem, mas nunca saciada!
E com as faces tisnadas pelo fumo da candeia
leva para o seu quarto de imperatriz o cheiro do lupanar.



semper habet lites alternaque iurgia lectus
in quo nupta iacet; minimum dormitur in illo.
tum grauis illa uiro, tunc orba tigride peior,               270
cum simulat gemitus occulti conscia facti,
aut odit pueros aut ficta paelice plorat
uberibus semper lacrimis semperque paratis
in statione sua atque expectantibus illam,
quo iubeat manare modo. tu credis amorem,               275
tu tibi tunc, uruca, places fletumque labellis
exorbes, quae scripta et quot lecture tabellas
si tibi zelotypae retegantur scrinia moechae!
sed iacet in serui complexibus aut equitis. dic,
dic aliquem sodes hic, Quintiliane, colorem.               280
haeremus. dic ipsa. 'olim conuenerat' inquit
'ut faceres tu quod uelles, nec non ego possem
indulgere mihi. clames licet et mare caelo
confundas, homo sum.' nihil est audacius illis
deprensis: iram atque animos a crimine sumunt.               285
     unde haec monstra tamen uel quo de fonte requiris?
praestabat castas humilis fortuna Latinas
quondam, nec uitiis contingi parua sinebant
tecta labor somnique breues et uellere Tusco
uexatae duraeque manus ac proximus urbi               290
Hannibal et stantes Collina turre mariti.
nunc patimur longae pacis mala, saeuior armis
luxuria incubuit uictumque ulciscitur orbem.
nullum crimen abest facinusque libidinis ex quo
paupertas Romana perit. hinc fluxit ad istos               295
et Sybaris colles, hinc et Rhodos et Miletos
atque coronatum et petulans madidumque Tarentum.
prima peregrinos obscena pecunia mores
intulit, et turpi fregerunt saecula luxu
diuitiae molles. quid enim uenus ebria curat?               300
inguinis et capitis quae sint discrimina nescit
grandia quae mediis iam noctibus ostrea mordet,
cum perfusa mero spumant unguenta Falerno,
cum bibitur concha, cum iam uertigine tectum
ambulat et geminis exsurgit mensa lucernis.               305
i nunc et dubita qua sorbeat aera sanna
Maura, Pudicitiae ueterem cum praeterit aram,               308
Tullia quid dicat, notae collactea Maurae.               307
noctibus hic ponunt lecticas, micturiunt hic               309
effigiemque deae longis siphonibus implent
inque uices equitant ac Luna teste mouentur,
inde domos abeunt: tu calcas luce reuersa
coniugis urinam magnos uisurus amicos.
nota bonae secreta deae, cum tibia lumbos
incitat et cornu pariter uinoque feruntur               315
attonitae crinemque rotant ululantque Priapi
maenades. o quantus tunc illis mentibus ardor
concubitus, quae uox saltante libidine, quantus
ille meri ueteris per crura madentia torrens!
lenonum ancillas posita Saufeia corona               320
prouocat et tollit pendentis praemia coxae,
ipsa Medullinae fluctum crisantis adorat:
palma inter dominas, uirtus natalibus aequa.
nil ibi per ludum simulabitur, omnia fient
ad uerum, quibus incendi iam frigidus aeuo               325
Laomedontiades et Nestoris hirnea possit.
tunc prurigo morae inpatiens, tum femina simplex,
ac pariter toto repetitus clamor ab antro
'iam fas est, admitte uiros.' dormitat adulter,
illa iubet sumpto iuuenem properare cucullo;               330
si nihil est, seruis incurritur; abstuleris spem
seruorum, uenit et conductus aquarius; hic si
quaeritur et desunt homines, mora nulla per ipsam
quo minus inposito clunem summittat asello.



                                              2-- Vv. 268—334

Leito de mulher casada é um viveiro de disputas, de discussões: é quase impossível lá dormir!
Faz a vida negra ao marido, pior que um tigre a que roubaram as crias,
a mulher que, culpada de secreta aventura, lança hipócritas gemidos:
vitupera os queridinhos dele, queixa-se de alguma imaginária amante,
tem sempre à mão amplo caudal de lágrimas, sempre prontas
no seu posto a entrar em acção, que só aguardam dela
as ordens p’ra brotar, ou mais, ou menos. Tu crês que isto é amor,
a tua vaidade lisonjeia-se, cretino, e com os lábios enxugas
as lágrimas! Quanta carta, quanto bilhetinho tu lerias
se essa cabra ciumenta abrisse diante de ti o seu cofre!
Ei-la que é apanhada nos braços dum escravo, ou dum Cavaleiro.
— “Fala tu, Quintiliano, e se és capaz, dá ao caso alguma cor retórica”
— “Não tenho palavras. Ela que se defenda.” — “Foi há muito acordado”,
diz ela, “que tu farias o que quisesses, e que eu me não inibiria
de fazer o que me apetecesse. Grita agora à vontade, confunde o mar
e o céu, sou um ser humano!” Nada há mais atrevido
que mulher apanhada em flagrante: o próprio crime lhe dá audácia e força.
Perguntar-se-á talvez qual a origem de tantos deboches.
A humilde fortuna de outrora fazia das latinas mulheres
castas, as suas pobres casas eram defendidas contra o vício
pelo trabalho, o sono breve, as mãos calejadas e duras de fiar
a lã da Etrúria, o perigo de Aníbal já próximo de Roma
e os maridos de guarda junto à porta Colina.
Hoje sofremos os males duma longa paz. Mais perigosa que as armas,
a luxúria cai sobre nós, e vinga assim o mundo que vencemos.
A todo o crime, a todo o excesso de deboche nos damos, desde
que se acabou a pobreza romana. Desde então, as nossas colinas foram ocupadas por Síbaris, Rodes e Mileto,
por Tarento, coroado e libertino, e ensopado em vinho.
Foi a riqueza obscena quem primeiro nos trouxe os costumes 
estrangeiros, a tradição de séculos foi corrompida pelo ouro
e pela torpeza do luxo.
                                        Quando ébria, Vénus não conhece limites!
Ignora a distância entre a boca e as virilhas
aquela que, pela noite adiante, engole enormes ostras,
quando espumam os perfumes lançados no Falerno puro,
quando bebe por uma concha, quando o tecto já lhe parece
dançar, e julga ver na mesa candeias a dobrar.
Vá alguém duvidar do que querem dizer as caretas com que Túlia
aspira o ar, ou do que sussurra a famosa Maura a sua irmã colaça
do mesmo nome, ao passarem junto ao velho altar da Pudicícia.
De noite mandam lá parar as liteiras, põem-se a mijar
e inundam de longos jactos a estátua da deusa.
Montam-se uma a outra e remexem-se ante o olhar da Lua.
Voltam então para casa. E quando, de manhã, tu sais para visitar
os amigos ilustres, pisas a urina que lá deixou tua mulher.
São bem conhecidos os mistérios de Cibele: a flauta excita
os flancos, levadas pelo som das trompas e pelo vinho,
fora de si, as bacantes de Príapo revolvem os cabelos
e ululam loucas. Oh! com que ardor delas se apodera
o desejo da cama! Que vozes soltam sob o aguilhão da luxúria,
que caudal de vinho velho lhes escorre pelas coxas ensopadas!
Uma coroa é posta em jogo: Saufeia desafia até as
putas, e os movimentos das suas coxas valem-lhe o prémio.
Mas ela própria aplaude os requebros de Medulina.
A palma cabe às duas matronas, iguais na dança e na nobreza.
E aqui nada se faz a fingir, é tudo tão verdade
que até o filho de Leomedonte [9], já gélido pelos anos,
ou Nestor, apesar da hérnia, se sentiriam arder de excitação!
Então a lascívia não sofre demora, a mulher é toda fêmea,
e por todo o salão ressoa ao mesmo tempo um só grito:
“Já está na hora, mandem entrar os homens!” — Se o amante está dormindo,
mandam-lhe que envergue a capa e venha rápido;
se não têm amantes, atiram-se aos escravos; se é impossivel dispor de
qualquer escravo, paga-se e faz-se entrar um aguadeiro; se nenhum encontram
se há falta de homens, nada as detém, o tempo urge:
a um burro que as monte 0 cu oferecem!

[1] Poeta trágico romano [séc. II a. C.].
[2] Para a festa do casamento.
[3] Actor famoso do tempo de Domiciano.
[4] Sinal de que já estava prestes a deixar o ofício de gladiador.
[5] Quando um gladiador se retirava da profissão davam-lhe uma espada de pau.
[6] Nobre, contemporâneo de Domiciano, famoso pela sua fealdade.
[7] Imperador [41-54 d. C.].
[8] Diminutivo, de forma grega, dum vocábulo sinónimo de lat. lupa [= puta]. À letra, Lícisca significaria “putinha”!
[9] Príamo, rei de Tróia; tal como Nestor, rei de Pilos, serve como símbolo da longevidade.

  

Tradução de José António Campos em 
Antologia de poesia latina, erótica e satírica, por um grupo de docentes da Faculdade de Letras de Lisboa. Fernando Ribeiro de Mello – Edições Afrodite, Lisboa, 1975